Dagboek: de aanval op Aqqa in juni 1980
Aqqa is een kleine plaats in het zuiden van Marokko. Het ligt in de Anti-Atlas op een hoogte van 1236 en op 180 km ten zuidoosten van Agadir. Het klimaat is er droog en het landschap is kaal in de kleur van de rode granietrotsen van de omringende bergen. De bewoners leven van handel en landbouw dankzij goed verzorgde tuinen te midden van groene palmoases. Het aantal inwoners moet een paar duizend zijn geweest toen in juni 1980 een groep gewapende strijders vanuit Algerije de plaats binnen viel. Dat waren Polisario leden die een jaar eerder de slag om de Sahara hebben verloren. Hoewel Aqqa in regio Souss ligt en niet in de Westelijke Sahara werd de plaats toch een doelwit van hun militaire acties. Het volgende is een fragment uit het dagboek van Larbi Aqssam Baamrani, een schooldirecteur die de dag van de aanval heeft meegemaakt.
"De tweede aanval op Aqqa was op zondag 29 juni 1980. De vijand kwam terug met hetzelfde aantal soldaten en oorlogsmateriaal. Voor mijn werk was ik me de dag ervoor aan het voorbereiden op een reis naar Rabat. Maar we wilden eerst naar Sidi Ifni om de zomervakantie met familie door te brengen voordat ik naar de bijeenkomst van het Ministerie van Onderwijs van 03 juli 1980 ging.
Ik was met mijn vrouw en mijn vier kinderen aan boord van een Renault 12, een dienstauto. Op 30 km van Tata, toen we net de brug passeerden, stond een herder voor ons midden op de weg. Hij was aan het zwaaien met zijn handen en wilde ons waarschuwen. Hij hoorde explosies in Aqqa. Mijn vrouw wilde niet verder reizen tot we eerst weten wat er aan de hand was. We keerden terug via het dorp Oum El Alq op vijf km van Aqqa. Daar zagen we rook uit drie verschillende kanten komen. We keken richting de Draa revier toen we een groep Toyota’s zagen. Op elke wagen waren er drie of vier gewapende mannen naast zware wapens.
We parkeerden snel naast de weg om ons achter de struiken te verstoppen. We waren bang en baden tot God om ons te helpen. Na een paar minuten stopte een Toyota met vier soldaten naast ons. Ze liepen behoedzaam naar ons schuilplaats. Toen ze mij zagen dachten ze dat ik een soldaat was omdat ik een kaki broek droeg. Ze vroegen naar mijn rang in het leger. Ik vertelde dat ik geen soldaat was maar leraar.
Ik vroeg ze om ons te besparen. Tot mijn verbazing hebben ze me gevraagd om in de auto te stappen en weg te gaan. Ik koos voor een onverharde weg om terug te rijden naar Tata. Maar ik werd door een ander vermoedelijk Algerijns soldaat gevolgd. Hij schoot met zijn geweer twee keer in onze richting. Ik stopte de auto. Hij was boos aan het schreeuwen: "waarom ben je gevlucht?" Ik zei dat ik niet ben gevlucht maar met toestemming van zijn kameraden ben weggegaan.
Hij liet ons voor hem lopen tot we de verharde weg hebben bereikt. Daar troffen we een andere groep soldaten aan die een Peugeot 405 heeft aangehouden. Aan boord waren twee migranten uit Tata. Ze hebben hier vakantie doorgebracht en waren op de terugweg naar hun werk in Frankrijk.
De soldaten kregen opdracht om iedereen mee te nemen naar Oum El Alq. Het was warm en de kinderen hadden dorst. Het water wat we kregen was rood en vervuild. Ze begonnen me weer te ondervragen. Ik vertelde dat ik leraar was en dat veel van mijn oude leerlingen in Bouizakaren tegenwoordig bekende personen zijn in de regio. Ik heb bekende namen genoemd. Ze raakten onder de indruk en begonnen mij aan andere soldaten voor te stellen.
Kort hierna hoorden we bombardement van het Marokkaanse leger. De groepen Polisario soldaten die voor ons lagen werden getroffen en uit elkaar verdreven. Anderen hebben hun dode soldaten in de Toyota's geladen en meegenomen. We hebben ons achter de struiken verstopt. Een soldaat kwam ons voor de tweede keer arresteren. Hij vroeg mij plaats te nemen in een rij achter elf anderen. Hij begon te schreeuwen en te schelden. Hij vroeg me weg te gaan omdat ik geluk dat ik vrouw en kinderen bij mij had. We stapten weer in onze auto richting Tata maar werden door een soldaat gewaarschuwd niet over de verharde weg te reizen. Er kunnen daar landmijnen zijn achtergelaten.
Halverwege de reis op een onverharde weg in de droge revierbedding kwamen we soldaten van het Marokkaanse leger tegen. We identificeerden ons en hoorden dat de caïd van Aqqa op zoek was naar mij. We werden naar hem gebracht. Hij heeft ons ontvangen en nieuw vervoer geregeld naar Taourirt. Daar troffen we chaos aan. De dorpelingen kwamen langzaam terug uit hun schuilplaats nadat de bombardement zijn gestopt. Daar zagen we de twee Franse migranten terug. Ze kwamen op een Jeep van het leger aan. Ze werden door Polisario vrijgelaten maar hun auto werd in brand gestoken.
Afbeelding: Larbi Aqssam Baamrani, uit zijn dagboek:
Muzakirat wa tajarib hayat, verschenen in 2021.