Tamazight: debat over het schriftsysteem
In mei 2024 sprak historicus Hassan Aourid zich uit over de geschiktheid van Tifiniagh letters om Tamazight te schrijven. Hij zei dat het onderwijzen van de taal traag verloopt omdat mensen Tifinagh moeilijk vinden. Zijn uitspraak werd snel van commentaar voorzien. Een uitgebreide reactie kwam van Ahmed Assid via zijn Facebook pagina.
Hassan Aourid (1962) is naast historicus ook specialist in Tamazight. Hij werd 1999 woordvoeder van de huidige koning belast met het onderzoeken naar het geschikte schriftsysteem voor Tamazight met het oog op de invoering van de taal in het onderwijs. Aourid was dus bij de landelijke commissie toen Tifinagh werd gekozen.
Ahmed Assid (1961) is universitair docent en specialist in Tamazight, betrokken sinds 2000 bij het debat over taalonderwijs in Marokko. In zijn reactie verwijt hij Aourid de belangrijkste problemen te verzwijgen bij het onderwijzen van Tamazight. De taal is in de grondwet erkend maar de politieke wil ontbreekt bij de Marokkaanse staat om de taal te onderwijzen.
In de laatste twintig jaar zijn er regionale academies die de taal op de basisscholen hebben geweigerd. De arbeidsomstandigheden van leraren zijn belabberd. Ze hebben vaak geen eigen lokaal op scholen. De roosters zijn problematisch. En ze worden vaak ingezet om Arabisch en Frans te onderwijzen als gevolg van het tekort aan onderwijzend personeel.
Assid voegt eraan toe dat kinderen Tifinagh snel leren maar volwassenen het moeilijk vinden omdat ze afgelopen vijftig jaar alleen Arabische en of Latijnse karakters hebben geleerd. Volwassenen hebben dus geen recht om hun mening over Tifinagh aan de kinderen op te leggen.
Bijlage: schrijven door de eeuwen heen
Tamazight werd door de eeuwen heen in drie verschillende letters geschreven: Tifinagh, Arabisch en Latijns. De oudste teksten geschreven in Tifinagh dateren uit de pre-islamitische periode. Ze zijn gevonden is verschillende landen in Noord Afrika. En nog steeds worden fragmenten, rotstekeningen en grafschriften in Tifinagh gevonden. Een laatst voorbeeld is een grafsteen gevonden in 2023 (link naar exerne video van krant Le360.ma) in de buurt van El Jadida (Mazagan) aan de Atlantische kust van Marokko. 
Afbeelding: Amazigh tekst geschreven in Tifinagh. Bron: Taalinstituut IRCAM.ma
Er is meer geschreven vanaf de islamitische periode. De oudste teksten dateren waarschijnlijk uit de Middeleeuwen. In het Franse Aix-en-Provence zijn fragmenten van een woordenboek Arabisch – Tamazight van Ibn Tunart uit de 12de bewaard. Het woordenboek met de titel Kitab al Asma (Het boek van de namen) lijkt te zijn gemaakt voor juristen, notarissen, functionarissen, artsen, apothekers en vertalers.
Een uitgebreide studie naar de geschreven taal vanaf de Middeleeuwen verscheen in 1997 in Nederland: The Berber Literary Tradition of the Sous. Alle bestudeerde manuscripten in dit werk komen uit Marokko en zijn in Arabische letters geschreven.
In 2010 publiceerde taalonderzoeker Abdallah Bounfour een update met tot dan toe onbekende amazigh manuscripten gevonden bij particulieren en in bibliotheken binnen en buiten Marokko. De update is te lezen in Encyclopédie berbère, deel XXX, p. 4554-4563. 
Afbeelding: Amazigh manuscript uit de Middeleeuwen geschreven in Arabische letters. Bron: The Berber Literary Tradition of the Sous.
Meer informatie over taal in Marokko is te vinden in Al Maâsul, een encyclopedisch werk in 20 delen geschreven door Mokhtar Soussi (1900-1963). De auteur beschrijft hoe het onderwijs door de eeuwen heen in Marokko was georganiseerd. Hij geeft een overzicht van studiecentra en scholen, de geografische spreiding en een lijst van bekende geleerden met een korte beschrijving van hun leven en werk. De auteur schrijft dat Tamazight de taal van onderwijs was in regio Souss. In de moskeeën wordt de taal gebruikt om islam te onderwijzen.
Vanaf de tweede helft van de 20ste eeuw werden Arabische letters steeds minder gebruikt om de taal te schrijven. Latijnse letters en Tifinagh werden populair. Latijnse letters werden vanaf de 19de eeuw gebruikt als gevolg van veel contact met de buitenwereld. Een artikel uit 2023 in Tamazight beschrijft de manier waarop de taal in de laatste eeuw in Latijnse letters in verschillende landen in Noord Afrika wordt geschreven. Het artikel is te lezen in Revue d’histoire méditerranéenne. Vol. 05, N 01 waarvan een kopie hier als PDF document.
Voor een uitgebreide bibliografie over boeken geschreven in of over Tamazight door de eeuwen heen is het standaardwerk uit 1997 van Lamara Bougchiche onmisbaar: Langues et Littératures berbères des origines à nos jours. Het werk bevat een index van 6.000 referenties en 2.300 auteurs.
Afbeelding: Amazigh tekst geschreven in Latijnse letters.
Bron: Revue d’histoire méditerranéenne. Vol. 05, 2023.
Meer lezen op deze website:
Internationaal Salon voor het Boek
Het Internationale Salon voor het Boek 2024 (externe link) wordt voor de 29ste keer tussen 10 en 19 mei in de stad Rabat georganiseerd. Volgens organisator het Ministerie van Cultuur worden 743 exposanten uit 48 landen verwacht. Er worden gemiddeld 100.000 titels uit verschillende talen en in verschillende domeinen getoond. Voor het eerst doet ook Stichting Tirra (schrijverschap) mee. Dit is een groep schrijvers uit Marokko die meer dan 300 boeken in Tamazight heeft geschreven of vertaald.