Twee oude teksten over Yennayer viering
Voor het eerst wordt Yennayer in Marokko officieel gevierd. Het valt dit jaar op 14 januari en is per 2024 een betaalde vrije dag. Yennayer wordt vooral in amazightalige gebieden in Noord Afrika gevierd. De oudste vermelding van Yennayer komt waarschijnlijk uit de 14de eeuw. In de Nationale Bibliotheek van Frankrijk (BNF) zijn twee documenten uit Tunesië bewaard. Ze beschrijven wat de mensen in de maand januari op agrarisch gebied doen. Het eerste document beschrijft de activiteiten van de maand die volgens de auteur de beste tijd is om bomen te planten. Het tweede document is een soort kalender met alle maanden van het jaar en de activiteit die bij elke maand hoort.
In Marokko betekent Id n Yennayer nieuwjaarsavond en valt in de tweede week van januari. In het Marokkaans heeft het een andere naam: LIYALI, de eerste dag van het nieuwe seizoen volgens de agrarische kalender. De traditie wil dat mensen speciale maaltijden maken en samen delen onder het genot van muziek en zang. Deze tekst uit 1944 beschrijft hoe een avondmaal in de buurt van Ouarzazate werd voorbereid. De tekst is voor het eerst in 1997 door de Nederlandse taalkundige Harry Stroomer gepubliceerd. Een samenvatting:
“De eerste dag van de maand januari vermalen vrouwen bonen. Kinderen gaan naar de velden op zoek naar tamarisk, olijven, komkommerkruiden, vlinderbloemen, luzerne, courgettes en vijgen. De deur van het huis wordt met tamarisk en olijven versierd. De rest van de geplukte bloemen en groeten wordt aan de vrouwen van het huis gegeven om te koken. Dat wordt gemengd met de vermalen bonen en in een pan gekookt. Men voegt er een dadel en een vijg toe. Als het klaar is voegt men vlees en groente toe. s' Avonds bij het eten wordt iedereen verzocht om te letten op de dadel en de vijg. Wie de vijg in zijn kom krijgt wordt geplaagd met de woorden "Je bent hardleers". Wie de dadel vindt wordt gefeliciteerd met de woorden "Je zult gelukkig worden in je leven".
Bij de viering van Yennayer gebruikt men sinds de jaren 1960 een jaartal gebaseerd op een verzonnen kalender. Zo zouden we nu in het jaar 2974 zijn. Het jaartal werd door Algerijnse activisten toegevoegd nadat ze hun land zijn ontvlucht als gevolg van de arabiseringspolitiek. Met het jaartal wilden ze bewijzen dat de geschiedenis van Imazighen ver teruggaat in de geschiedenis.
Op deze website gebruiken wij geen jaartal maar we vieren wel Yennayer zoals de traditie in Marokko wil. De enige kalenders die wij gebruiken zijn de islamitische, de joodse en de christelijke.
Bron tekst uit 1944: Textes berbères des Ait Ouaouzguite. Ouarzazate, Maroc. Edisud "Bilingues", 1997. P. 86.
Afbeelding: archiefbeelden avondmaal van Yennayer in Agadir.